Wat is ware vriendschap? Het is een van de hoofdthema’s in Narcis, de indrukwekkende historische roman van Judith Fanto. Ik heb zo genoten van dit boek, dat ik iedereen wil aanraden het te lezen.
Het verhaal speelt zich gedeeltelijk in Nederland en in Wenen af, voor, tijdens en na de Tweede Wereldoorlog. Manno is de verteller, die na de dood van zijn moeder verhuist naar Wenen, waar hij onder het regime komt van zijn eigenaardige tante Edmonda. Door de ogen van Manno zien we zijn jeugd in Haarlem, en het bruisende, elegante Wenen van de jaren 30 en 40 van de vorige eeuw, dat allengs scheuren in de beschaving gaat vertonen.
Vriendengroep
Manno is een scherpe en gevoelige observator. Tijdens een zomerkamp vormt hij samen met Lotte, Franzi, Béla, Bertl en Max een hechte vriendengroep, ook al heeft ieder een verschillende achtergrond. Behalve de goede en diepgaande beschrijvingen van de personages in het boek, schetst Judith Fanto de pracht van het Oostenrijkse berglandschap. Als de vrienden volwassen zijn, spreken ze regelmatig met elkaar af, en een keer per jaar verblijven ze in een boerderij van de bevriende boerin Baumi en haar zoon Paul. Je waant je aanwezig bij het idyllische verblijf van de vrienden aan de Altaussee, en hun wandelingen naar de met wilde bergnarcissen bezaaide alpenweiden.
Narcis
De narcis speelt, zoals de titel van de roman al doet vermoeden, een grote rol in dit verhaal. De geur van de bergnarcis brengt Béla op het idee om deze te verwerken in een parfum. Terug in Wenen neemt Béla Manno mee op zijn zogenaamde ‘geurtochten’, op zoek naar inspiratie voor geurcreaties. Béla heeft in zijn appartement een betoverend atelier gemaakt, waar hij geuren destilleert. De zolder hangt er vol met bossen gedroogde, zelfgekweekte kruiden en bloemen.
Nationaalsocialisme
Intussen rukt het nationaalsocialisme op in Wenen. Dit zet ook de verhoudingen in de vriendengroep onder druk, evenals het feit dat Béla, die homoseksueel is, niet vrij kan leven zoals hij wil. Manno is inmiddels docent kunstrestauratie, en houdt voor zijn leerlingen het volgende betoog: “Stelt u zich dit schilderij eens voor als een kostbare vriendschap, waarin alle vrienden zijn samengebracht om het mooist mogelijke kunstwerk te creëren. Maar met het verstrijken van de tijd brengen diezelfde vrienden, elk met hun eigen aard en neigingen, de onderlinge verhoudingen in gevaar. Het hout gaat werken, het linnenweefsel rekt uit, de verf krimpt. En dan hebben we het nog niet over alle invloeden van buitenaf! Geen wonder dat restauratoren voortdurend op zoek zijn naar de beste methoden om alle componenten weer stevig met elkaar te verenigen en zo het voortbestaan te garanderen van het kunstwerk als geheel.”
Hoe loopt het af?
Manno trekt hier een treffende parallel met zichzelf. Hoe zal het de vriendengroep in de loop van de jaren vergaan? Het sluipende, naderende onheil brengt spanning in het verhaal. Dit is zo’n boek waarvan je wilt dat het nog lang niet uit is, maar waarbij je tegelijkertijd razend benieuwd bent hoe het zal aflopen. Wat een schitterend geschreven, boeiende en aangrijpende roman.
Marieke Bakker
